Geçmişi oldukça eski tarihlere dayanan ve Cumhuriyet öncesinde Trabzon vilayetine bağlı Tirebolu kazası dâhilinde yer alan ve Karadeniz’in kıyısında geniş düzlüklere sahip olan Espiye, belediye oluncaya dek köy ve nahiye statülerinde kayıtlara geçmiştir. Tirebolu kazasının Espiye nahiye merkezini oluşturan Espiye köyü ile Çam köyünün birleştirilmesine ve burada bir belediyenin kurulmasına dair Devlet Arşivleri’nden edindiğimiz belgelerde, 13 Kasım 1953 tarihli ve 26421 sayılı karar şöyledir:
“Karar
1-Tirebolu kazasının Espiye nahiye merkezi olan Espiye köyünde Çam köyünün de birleştirilmesi suretiyle belediye teşkili hakkında Devlet Şurası Umumi Heyetince verilen 28/9/953 günlü ve 53/229,227 sayılı karar üzerine 1580 Sayılı Belediye Kanununun 7 nci maddesine tevfikan bu yerde belediye teşkili uygun görülmüştür.
2-Bu karar hükmünü İçişleri Vekili yürütür. 13 Kasım 1953
[İmzalar: Reisicumhur Celal Bayar, Başvekil Adnan Menderes, İçişleri Vekili Etem Menderes]” (BCA, 030 11 1 00 00 241 34 11 2).
İçişleri Vekili Etem Menderes, Başvekâlet’e 14 Ekim 1953’te “Espiye nahiye merkezinde belediyenin kurulması hakkında” bir yazı yazmıştı. Yazı ekinde, söz konusu köylerin birleştirilmesi ve belediye teşkiline ilişkin “Devlet Şurası’nca verilen kararların örneği ile tanzim edilen karar tasarısı” yer almıştı (BCA, 030 11 1 00 00 241 34 11 3).
Devlet Şurası Umumi Heyeti’nin 227 sayılı karar metninde; “Giresun Vilayetinin Tirebolu kazasına bağlı Espiye nahiye merkezi olan Espiye köyünün Çam köyünün de birleştirilmesi süreciyle belediye teşkili hakkında olup İçişleri Vekaletinden 5/8/953 tarih ve 621-303/99 -1/378 sayılı yazı ile gönderilen evrak üzerine İkinci Dairece müttehaz 12/9/953 tarih ve 2808/239 sayılı kararı havi ilişik mazbata okundu. Gereği konuşuldu ve düşünüldü. İstinat ettiği mucip sebeplere binaen daire kararı 28/9/953 tarihinde ittifakla tasvip olundu” yazılmıştır (BCA, 030 11 1 00 00 241 34 11 4). Burada sözü edilen Devlet Şurası İkinci Daire’nin 2394 sayılı kararının açıklandığı belgede yer alan ifadeler şöyledir:
“Giresun vilayetinin Tirebolu kazasının Espiye nahiye merkezi olan Espiye köyünde Çam köyünün birleştirilmesi suretiyle bir belediye teşkili hakkındaki evrak İçişleri Vekaletinden 5/8/953 tarih ve 621-303/9917378 sayılı yazı ile gönderilerek Dairemize havale edilmiş olmakla okundu.
Dosyada mevcut evrak ve nüfus memurluğundan verilen kayda müstenit malumata göre Espiye köyünde 1254 ve Çam köyünde 912 nüfus olduğu ve Çam köyünün birleştirilmesi suretiyle Espiye köyünde belediye kurulmasına dair Espiye köyü seçmenlerinden (509) ve Çam köyü seçmenlerinden (175) kişinin belediye kanununun 11 inci maddesinde yazılı şartlara uygun olarak yaptıkları müracaat üzerine adı geçen kanunun 7 nci maddesi gereğince Kaza İdare Heyetinden seçilen üç kişilik tahkik heyeti tarafından yapılan rey toplama sonunda Espiye köyü 660 seçmeninden 412 seçmenin ve Çam köyü 493 seçmeninden 315 seçmenin usul ve şartlara uygun olarak köylerinin birleşerek belediye kurulması lehinde rey verdikleri anlaşılmış olmakla işin gereği düşünüldü;
Giresun Vilayeti İdare Heyetinin 9/7/953 tarihli ve 1112 sayılı kararında bu köylerin gelirlerinin belediye teşkilatı masraflarını karşılayacağı ve belediye teşkilinin idarî, iktisadî ve sair bakımlardan uygun görüldüğü mütalaasının dermeyan edildiği görülmüş olduğundan adı geçen köylerin birleşerek Espiye nahiye merkezi olan Espiye köyünde bir belediye kurulmasının yerinde bulunduğuna 12/9/953 tarihinde ittifakla karar verildi. [İmzalar: Reis Vekili T. Gerçeker, Azalar: A. Hocaoğlu, H. Balcı, C. Berkmen, K. Kayan]” (BCA, 030 11 1 00 00 241 34 11 5).
1953’te gerçekleştirilen girişimler ve bu süreçte alınan kararlar neticesinde, Espiye’de ilk kez belediye teşkilatı kurulması için çalışmalar başlatılmıştır. 1954’te belediye teşkilatına kavuşan Espiye nahiyesi, 1957’de Tirebolu’dan ayrılarak müstakil kaza statüsüne kavuşmuştur.