Mektuplar, tarih araştırmalarında başvurulacak en önemli kaynaklardandır. Özellikle yerel tarih araştırmalarında önemli veriler sağlayan mektuplar, ait olduğu yörenin bir dönemki sosyal durumunu açık bir şekilde yansıtır. Bu samimiyet ve açıklık, diğer kaynaklara nispeten daha fazla ön plandadır. Çünkü mektuplar muhatabına yazılır. Hatıratlar ise “birileri okusun diye” yazılır. Dolayısıyla hatıratlar herkes tarafından okunabilme amacıyla yazıldığından, mektuplar gibi “özel” değildir. Mektuplarda hatıratlarda olduğu kadar sansür söz konusu değildir.

Giresun yöresi tarihine yönelik araştırmalarda, bugüne dek ele geçirilmemiş olan mektupların, mevcut kaynaklardan daha ciddi veriler içerdiği kabul edilmelidir. Bu mektuplar, birçok bilinmeyeni veya yanlış bilineni açığa çıkaracak, tarihe önemli katkılar sağlayacaktır. Son yıllarda yöre kırsalında ulaştığım pek çok mektupların özgün bulgular içerdiğini aktarmalıyım. Hatta öyle ki, bugüne dek derlenmemiş pek çok yöresel türkü, derlenmiş pek çok yöresel türkünün orijinal halleri, bugün kullanım dışı kalmış, öz Türkçe sözcükler, insanların açlıkta, kuraklıkta, savaş ve işgal süreçlerinde yaşama tutunmak için aldıkları tedbirler, askerlik koşulları, ticari, sosyal ve kültürel durum, yaylacılık ve eski gelenekler, çeşitli geleneksel uygulamalar bu mektuplarda rastlayabildiğim unsurlardır.

Yöreye ait, son yıllarda derlediğim bu mektuplardan bazıları, Göreleli Kâtip Rüstemzade Abdülhamid Efendi’ye ve ailesine aittir. Bu mektuplarda 1916-1918 sürecindeki Rus işgalinde yörenin içinde bulunduğu ağır koşullar anlatılmaktadır. Bu yönüyle bu mektuplar, sanki geleceğe yazılmış gibidirler. Çünkü içinde barındırdığı ifadelerin, yöre tarihine katkıları eşsizdir. Mektuplarda, Görele kazasının 1914-1966 yılları arasındaki sosyoekonomik ve kültürel durumu hiçbir kaynaktan edinilemeyecek derecede anlatılmıştır. Söz konusu mektuplar, 2017 yılında Görele Belediyesi’nin katkılarıyla kitap olarak tarafımdan yayınlanmıştır (Mevlüt Kaya, “Bağdat’tan Görele’ye Mektuplar”, Arı Sanat yay., İst., 2017).

Yine, Ağasar Vadisi’ne (Beşikdüzü-Şalpazarı) dair son zamanlarda edindiğim mektuplar, 1932-1942 yıllarında yörenin sosyal tarihine ışık tutmaktadır. O dönemki tarla, hayvan, buğday ve diğer bazı gıda fiyatlarını içermesi yönüyle önem taşımaktadır. Bu mektuplarda asker şiirleri de vardır ki; bu şiirler sıradan değildir: Modern çağda kimi dizeleri değişime uğramış haliyle profesyonel orkestralarla türküleştirilmiştir. Bu türkülerin atası sayılan kimi şiirlerin el yazısıyla ve orijinal biçimde açığa çıkması söz konusu mektuplar sayesinde olmuştur (Mevlüt Kaya, “Trabzon-Beşikdüzü Mektuplarında Sosyokültürel Yaşam (1932-1942)”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt: 17, sayı: 1, 2018, ss. 404-428).

Tirebolu köylerinden derlediğim, 1960’larda kaleme alınmış bazı asker mektuplarında da dönemin koyun fiyatları ve asker harçlıkları arasında bir ilişki kurulabilmektedir. Asker evlada para yollamak için ailelerin ürettikleri çözümler, yörenin geçim kaynakları ve kırsaldaki ailenin ortalama gelir düzeyi hakkında fikir vermektedir.

Kısacası mektuplar, yörenin tarihini aydınlatmada olabildiğince kullanılmalıdır.
Sosyal tarih yazımında mektupların büyük işlevi vardır.

Mektuplar korunmalı, yerel ve ulusal hafızanın geleceğe nakledilebilmesi amacıyla, araştırmacılara açık mektup müzeleri oluşturulmalıdır.